Minder zitten: wat helpt?

 

“Kantoormedewerkers zitten vaak zeker tien uur per werkdag”, vertelt Erwin Speklé, ergonoom bij Arbo Unie en als onderzoeker verbonden aan de Academische Werkplaats van het VUmc en Arbo Unie. “Hiermee behoren zij tot de risicogroep – de gezondheidsrisico’s lijken te gaan spelen bij minstens negen uur zitten per dag. En een paar keer per week sporten is niet voldoende om die risico’s te compenseren. Daarom is het echt belangrijk om zitten, staan en bewegen af te wisselen. Bij de Academische Werkplaats hebben we de huidige stand van de wetenschap in kaart gebracht rondom hulpmiddelen om mensen uit hun bureaustoel te krijgen: wat werkt en wat werkt niet?”

Zit-stabureaus – een goede stap

Naar het gebruik van zit-stabureaus is inmiddels veel onderzoek gedaan. Erwin: “Daaruit blijkt dat deze de zittijd met gemiddeld 100 minuten per dag verlagen. De eerste drie maanden tenminste, daarna zakt het effect terug naar iets minder dan een uur, nog altijd zo’n 10 procent van de totale zittijd. Bovendien heeft het gebruik van zit-stabureaus geen negatieve invloed op de productiviteit en ook het comfort lijkt er niet onder te lijden.” Een goede oplossing dus, concludeert Erwin. “Zit-stabureaus zijn ook niet veel duurder dan gewone verstelbare bureaus, die je met flexibele werkplekken toch al nodig hebt. Wel is goede voorlichting belangrijk. Zo weten medewerkers waar ze het voor doen en voorkom je dat ze de hele dag gaan staan; dat is nog slechter dan alleen zitten.”

Zin en onzin van bureaufietsen, loopbandbureaus en zitballen

Bewegen terwijl je werkt, of op z’n minst actief zitten: dat kan met deze hulpmiddelen. In hoeverre deze het stilzitten terugdringen, is minder grondig onderzocht dan voor zit-stabureaus. “Met lopend en fietsend werken gebruik je wel meer energie”, zegt Erwin. “Al is het niet veel; bureaufietsen en loopbandbureaus zijn niet bedoeld om te trainen. Uit studies blijkt ook dat de werkprestaties kunnen afnemen. Zeker precisietaken zoals je muis bedienen, gaan minder goed, vooral tijdens het lopen. Mogelijk verdwijnt dit effect na een gewenningsperiode, maar dat is nog niet onderzocht. Gebruikers van bureaufietsen krijgen na verloop van tijd soms last van billen en heupen. Ook hier is afwisseling dus het devies.” Zitballen komen er in de onderzoeken tot nu toe het karigst van af: “Er wordt nauwelijks meer spieractiviteit gemeten om de romp te stabiliseren en het calorieverbruik is niet hoger dan bij gewoon zittend of staand werken. Veel mensen missen bovendien de kracht om goed rechtop te blijven zitten en zakken al snel in elkaar. Om zitten af te wisselen, kan je dus beter andere hulpmiddelen gebruiken.”

Digitale hulpmiddelen – vooral meer stappen

Stappentellers, e-mailreminders, pauzeprogramma’s, fitbits: er zijn genoeg apps en devices die misschien niet speciaal ontworpen zijn om zitten te verminderen, maar daarvoor soms wel worden ingezet. Hoe effectief ze zijn in het verminderen van de zittijd, is discutabel. Erwin: “Stappentellers, vooral gekoppeld aan een app, zorgen bijvoorbeeld écht dat mensen meer lopen. Alleen schud je daarmee de risico’s van veel zitten niet een-op-een af: een kwartier minder zitten verlaagt de risico’s die daarmee samenhangen nauwelijks, terwijl je in datzelfde kwartier wel veel stappen kan zetten.” 

Combineren – één en één is drie

Hoewel de effecten van digitale tools op termijn sterk lijken af te nemen, kunnen ze die van andere hulpmiddelen juist versterken. “We zien dat combinaties van hulpmiddelen het meeste opleveren. Bijvoorbeeld een zit-stabureau én e-mailreminders die medewerkers erop wijzen dat het weer tijd is om uit hun stoel te komen. Én stappentellers of fitbits. Als je dan als werkgever ook nog een ruimte inricht met een of meer loopbandbureaus en bureaufietsen waar medewerkers bijvoorbeeld kunnen lezen of bellen, gaat de zittijd nog verder omlaag. Met alle positieve gezondheidseffecten van dien.”

Meer weten?

Wil je meer informatie over hulpmiddelen om de zittijd voor kantoormedewerkers te verlagen en hoe Arbo Unie kan bijdragen aan gedragsverandering op dit vlak (bijvoorbeeld via ons programma Polshoogte of de workshop In Beweging)? Neem dan contact op met ergonoom Erwin Speklé, erwin.spekle@arbounie.nl.