Het thuiskantoor als extra bron van stress

Op terrassen wordt binnenkort weer bediend en de kappers zijn zojuist weer aan de slag gegaan. Maar versoepeling of niet, de anderhalvemetermaatschappij blijft, zeker de komende maanden. En daarmee ook, aldus premier Rutte: „Zoveel mogelijk thuiswerken.”

Dat zal niet tot ieders genoegen zijn. Vacaturesite de Nationale Vacaturebank ondervroeg onlangs ruim duizend thuiswerkende Nederlanders en bijna de helft – 47 procent – zei zo snel mogelijk terug naar kantoor te willen. Ze klagen over afgenomen concentratie en missen het sociale contact op de werkvloer. Ook arbeidspsychologen waarschuwen: werk en privé van thuiswerkers raken snel verweven, ze missen structuur en raken uitgeput.

Daar staat tegenover dat ruim de helft van de door de Nationale Vacaturebank ondervraagden wél positief over thuiswerken is. Zij willen dat in de toekomst vaker doen. Belangrijkste redenen: flexibiliteit in eigen werkuren, minder reistijd en juist bétere concentratie in het thuiskantoor.

Gezondheidszorgpsycholoog Ulrika Leons krijgt die signalen ook. Ze is directeur van Skils, een organisatie die met negentig psychologen vooral mensen begeleidt met stressgerelateerde klachten. „Sommige cliënten ontdekken dat ze best elementen van het leven in quarantaine willen toevoegen aan het normale leven.”

Ook Jan Machek, arbeidspsycholoog bij arbodienst ArboNed, merkt dat mensen thuiswerken soms prettiger vinden. Dat geldt voor medewerkers die al vaker wilden thuiswerken, maar van hun baas niet mochten. Hij ziet ook opluchting bij cliënten die op kantoor grote werkdruk ervaren. „Zij hebben het gevoel nu rustiger aan te kunnen doen”, zegt Machek.

Aandachtskapers

Waarom vinden zoveel mensen thuiswerken toch zwaar? Doordat dagelijkse structuren zijn weggevallen, hoort Ulrika Leons van psychologen in het hele land. De wekker gaat later af, schoolgaande kinderen zitten in een ander stramien, er is geen lunchpauze met collega’s, geen rit naar huis aan het einde van de werkdag.

Het opbouwen van nieuwe structuren kost veel cliënten van Skils een hoop discipline en energie, zag ze. Vermoeiend en stressvol voor hen, zeker in combinatie met zorgen over het virus zelf. „Er zijn thuis veel aandachtskapers. Denk aan de oneindige stroom coronaberichtgeving. Die leiden af en kunnen voor spanning en angstgevoelens zorgen.”

Neerslachtigheid en een slecht humeur kunnen leiden tot lagere productiviteit. En dat zorgt weer voor extra stress, ziet arbeidspsycholoog Machek bij zijn cliënten. „Ze voelen zich bijvoorbeeld schuldig dat ze niet even hard werken als op kantoor. Dat tast het zelfbeeld en het gevoel van eigenwaarde aan.”

Ook wegvallen van het kantoor als aparte werkplek kan stressvol zijn. Veel van zijn cliënten werken daardoor juist méér, zegt Machek. Slapen, eten, zorgen, ontspannen én werken gebeurt nu allemaal op dezelfde locatie. Veel van zijn cliënten hebben daardoor last van blurring: het gevoel dat werk en privé in elkaar overlopen.

Mentaal uitgeput

Vergaande digitalisering was vóór de coronacrisis al een probleem voor veel cliënten, zag gz-psycholoog Leons. Zeker nu ze thuis online moeten werken, raken werk en ontspanning sterker dan ooit met elkaar verweven. Het lezen van de digitale krant gaat over in het beantwoorden van binnengekomen werkmail. Leons: „Daardoor voelen mensen zich sneller overwerkt. Met chaotisch gedrag, inefficiëntie en vermoeidheid als gevolg.”

Wat de mentale belasting vooral verzwaart, is het wegvallen van sociale interactie, op het werk en daarbuiten, zegt Willem van Rhenen, bedrijfsarts bij ArboUnie en hoogleraar bevlogenheid en productiviteit aan de Nyenrode Universiteit. „De mens is als een batterij. Tijdens het werk en in stressvolle omgevingen loopt die leeg. Met als gevolg vermoeidheid, slechtere concentratie en een slechter geheugen. We hebben ‘hulpbronnen’ nodig om als het ware opnieuw op te laden.”

Sociaal contact is volgens Van Rhenen één van de belangrijkste bronnen om mentaal gezond te blijven. Maar als die bronnen lange tijd ontbreken en „onze batterij” leegloopt, kan dat leiden tot burn-outklachten als rusteloosheid en negatieve gedachten – en uiteindelijk ook tot meer ziekteverzuim.

Maar de menselijke weerbaarheid is groot, zegt arbeidspsycholoog Machek. Hij ziet dat veel mensen die de eerste weken worstelden met thuiswerken, langzaamaan hun weg beginnen te vinden. „Als dingen veranderen, zie je vaak een schrikreactie. Krijgen mensen weer meer grip op het werkproces, dan neemt ook de tevredenheid toe.”

Vijfjarenplan

Hoe wordt thuiswerken draaglijker? Stel een duidelijk einddoel, zegt hoogleraar Van Rhenen. Individueel, maar ook op bedrijfsniveau. Dat motiveert en helpt structuur aan te brengen, óók in een thuiswerkdag. „Lastig in een veranderende economie en maatschappij. Maar het is belangrijk om te bedenken wat je ambitie is en daar doelen bij te stellen. Waar wil ik over vijf jaar staan en wat moet ik doen om daar te komen?” Je kan bijvoorbeeld naar een bepaalde functie of salarisschaal toewerken, of een project afronden.

Op bedrijfsniveau kan het doel zijn bepaalde prestaties te halen, de crisis zo goed mogelijk te doorstaan of een nieuw product voor een prangend probleem te ontwikkelen. Van Rhenen: „Zorg dat werknemers, ook op afstand, delen in die ambities. Mensen blijven bevlogen als je hen onderdeel maakt van een groter geheel.”

Bron: NRC